“Alle vormen van anticonceptie – welke veilige opties zijn er?” is door Marion Middendorp geschreven voor Peuteren.nl.

Natuurlijk wil je niet dat iedere vrijpartij meteen resulteert in een klein baby’tje. Gelukkig bestaan er heel wat mogelijkheden om een zwangerschap te voorkomen. Anticonceptie – ook wel voorbehoedsmiddelen genoemd – is er in allerlei vormen en maten, waardoor er eigenlijk altijd wel een methode te vinden is die bij jou en je situatie past.

Belangrijk om te onthouden: sommige voorbehoedsmiddelen beschermen niet alleen tegen een zwangerschap, maar ook tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s). Zeker bij wisselende partners is dat een groot voordeel.

Alle vormen van anticonceptie – welke veilige opties zijn er?

Abortus

Een zwangerschap komt niet altijd gelegen. Waar de een dolblij is met een positieve test, kan diezelfde uitslag bij een ander juist zorgen voor paniek en verdriet. Misschien ben je nog erg jong, zit je in een instabiele leefsituatie of is de vader niet in beeld. Welke reden je ook hebt om een abortus te overwegen, het is goed om te weten wat deze ingreep inhoudt en welke stappen je moet doorlopen. Abortus is nooit een makkelijke beslissing en verdient zorgvuldige begeleiding.

Abstinentie

Je kunt je natuurlijk ook helemaal onthouden van seks. In theorie is abstinentie dé manier om zwangerschap te voorkomen. In de praktijk blijkt dit echter vaak lastiger vol te houden. Uit onderzoek blijkt dat meer dan tien procent van de vrouwen die volledig op onthouding vertrouwen, toch zwanger wordt. Dat maakt duidelijk dat dit een methode is die vooral werkt als je er allebei volledig achterstaat en je geen momenten van twijfel kent.

Anticonceptiepleister

De anticonceptiepleister is een dunne huidpleister die hormonen via de huid afgeeft. Je plakt hem op een schoon stukje huid, bijvoorbeeld op je buik, bil of bovenarm, en vervangt de pleister één keer per week. Net als bij de pil volg je een schema van drie weken met pleisters en één stopweek waarin je een bloeding krijgt.

De pleister is ongeveer even betrouwbaar als de pil en wordt vaak gewaardeerd omdat je er minder vaak aan hoeft te denken. Zwemmen, douchen of sporten heeft geen invloed op de werking. Wel kan de pleister soms huidirritatie veroorzaken. Het is belangrijk om hem steeds op een andere plek te plakken en geen huidproducten onder of rondom de pleister te gebruiken.

Anticonceptiering

De anticonceptiering – vaak bekend als de NuvaRing – is een kleine, flexibele ring van ongeveer 5,5 centimeter die je zelf in de vagina inbrengt. De ring geeft hormonen af (oestrogeen en progestageen) die een zwangerschap voorkomen. Het voordeel is dat je de ring maar eens in de drie weken hoeft te plaatsen, waardoor je niet dagelijks hoeft te denken aan een pil. Dat maakt het een goede optie voor vrouwen die nog wel eens een pil vergeten.

De werking van de ring is vergelijkbaar met die van de pil: drie weken dragen, gevolgd door een stopweek waarin je een bloeding krijgt. Daarna breng je een nieuwe ring in. Het inbrengen gaat ongeveer zoals bij een tampon en er worden vaak stickers of sms-herinneringen meegeleverd, zodat je niet vergeet wanneer het tijd is voor vervanging. De ring is betrouwbaar en biedt een regelmatige cyclus, maar kan – net als de pil – bijwerkingen hebben.

Anticonceptiestaafje

Het anticonceptiestaafje is een klein staafje dat door een arts vlak onder de huid van je bovenarm wordt ingebracht. Het geeft hormonen af die zwangerschap voorkomen en werkt maar liefst drie jaar. Dat maakt het een zeer gebruiksvriendelijke methode: je hoeft er nauwelijks aan te denken. Nadeel is dat je geen controle hebt over je menstruatie. Als je wilt stoppen met het staafje, moet een arts het weer verwijderen.

Billingsmethode

De Billings ovulatiemethode is een natuurlijke manier van anticonceptie. Hierbij let je op veranderingen in je vaginale afscheiding om te bepalen wanneer je vruchtbare dagen zijn. Het baarmoederhalsslijm verandert van structuur en kleur rond de eisprong. Door dit goed te observeren, kun je inschatten wanneer je het meest vruchtbaar bent en zo onbeschermde seks vermijden op die dagen. Deze methode vraagt wel veel discipline en nauwkeurige observatie.

Coïtus interruptus

De klassieke methode die vaak wat gekscherend wordt aangeduid als “voor het zingen de kerk uitgaan”. Bij coïtus interruptus trekt de man zijn penis vlak voor de zaadlozing terug uit de vagina. Hoewel dit soms effectief kan zijn, kleeft er een groot risico aan: in voorvocht kunnen ook zaadcellen aanwezig zijn, waardoor zwangerschap alsnog mogelijk is. Bovendien vereist deze methode veel zelfbeheersing en ervaring. Wie zekerheid zoekt, kiest daarom beter voor een betrouwbaardere vorm van anticonceptie.

Condoom

et condoom is waarschijnlijk het meest bekende en gebruikte voorbehoedsmiddel. Het dunne hoesje, meestal gemaakt van latex of een alternatief voor mensen met een allergie, wordt over de stijve penis geschoven. Het vangt sperma op en voorkomt zo dat er zaadcellen in de vagina terechtkomen. Het condoom heeft daarbij nog een belangrijk voordeel: het beschermt niet alleen tegen een zwangerschap, maar ook tegen soa’s, waaronder hiv. Daarmee is het het enige anticonceptiemiddel dat dubbel werkt.

Er bestaan talloze soorten condooms. Van extra dun tot extra sterk, van gekleurd tot met smaakjes, en zelfs met een laagje dat het orgasme uitstelt. Let er wel op dat zogenaamde fun-condooms vaak vooral bedoeld zijn voor de lol en niet altijd veilig zijn. Kies dus altijd voor een betrouwbaar merk met een CE-keurmerk en een geldige houdbaarheidsdatum.

Condoom plus zaaddodend middel

Wie extra zekerheid wil, kan een condoom combineren met een zaaddodend middel, ook wel spermicide genoemd. Dit zijn crèmes, gels of schuimpjes die de zaadcellen minder actief maken. Zo wordt de kans op een zwangerschap nog kleiner. Belangrijk is wel dat condooms op een koele en droge plaats worden bewaard, dus liever niet in je portemonnee of in het dashboardkastje van de auto. Warmte en wrijving kunnen het materiaal aantasten, waardoor het sneller scheurt.

Glijmiddel: wel of niet gebruiken?

Soms voelt de vagina droog aan en kan een beetje glijmiddel het vrijen prettiger maken. Kies dan altijd voor een glijmiddel op waterbasis. Olie en vette crèmes tasten latex aan, waardoor het condoom onveilig wordt. Sommige condooms zijn al voorzien van glijmiddel, en er bestaan zelfs varianten met een zaaddodend bestanddeel. Controleer altijd de verpakking voor de juiste informatie.

Voordelen en nadelen

Het condoom is makkelijk verkrijgbaar, betaalbaar, heeft geen hormonale bijwerkingen en biedt als enige methode bescherming tegen soa’s. Je hoeft het bovendien alleen te gebruiken wanneer je daadwerkelijk seks hebt. Nadeel is dat het condoom kan scheuren of afglijden, vooral als er onzorgvuldig mee wordt omgegaan of de seks heel wild is. Sommige mensen ervaren ook wat minder gevoel. Goed gebruik en eventueel wat extra glijmiddel kunnen dit verschil grotendeels wegnemen.

Hoe gebruik je een condoom?

Het omdoen van een condoom vraagt wat oefening. Het kan handig zijn om dit eerst alleen te oefenen, zodat je precies weet hoe het werkt. Knijp het topje van het condoom dicht zodat er ruimte blijft voor het sperma en rol het daarna helemaal af tot aan de basis van de penis. Je kunt dit doen op een stijve penis, maar ook al eerder, zodat je meteen veilig bent zodra je begint met vrijen. Voor sommige stellen is het omdoen van het condoom zelfs een speels onderdeel van het voorspel.

Na het klaarkomen is het belangrijk dat de penis nog recht wordt teruggetrokken, terwijl je het condoom bij de basis vasthoudt. Zo voorkom je dat het afglijdt. Gooi het daarna weg in de prullenbak – niet in het toilet. Ga je nog een keer, gebruik dan een nieuw condoom.

Verschillende soorten condooms

Condooms zijn er in allerlei varianten: met of zonder glijmiddel, met of zonder zaadreservoir, voorgevormd of niet, dunner of dikker. Er bestaan zelfs condooms met een verdovende gel aan de binnenkant, bedoeld om het orgasme uit te stellen. Voor mensen met een latexallergie zijn er non-latex condooms verkrijgbaar. En dan zijn er nog de vrolijke varianten in felle kleuren of met smaakjes. Die laatste zijn vooral leuk voor de afwisseling, maar let wel altijd op of ze veilig zijn voor gebruik.

Zaaddodende middelen

Zaaddodende middelen (spermiciden) kunnen condooms, vrouwencondooms of pessaria extra betrouwbaar maken. Ze zijn verkrijgbaar als pasta, crème, gel of schuim en werken ongeveer twee uur. Wordt er langer gewacht, dan moet opnieuw worden aangebracht. Hoewel ze extra zekerheid kunnen bieden, worden spermiciden vaak niet als enige anticonceptiemethode aangeraden, maar vooral in combinatie met een barrièremiddel.

Cycluscomputers

Een cycluscomputer is een klein apparaatje dat je helpt inzicht te krijgen in je vruchtbaarheid. Het principe is eenvoudig: elke ochtend meet je direct na het wakker worden je lichaamstemperatuur met een sensor die je ongeveer een minuut onder je tong houdt. Daarnaast geef je de dagen van je menstruatie in. Met die gegevens berekent de computer je cyclus en geeft hij duidelijk aan of je vruchtbaar bent of niet. Vaak gebeurt dit met een eenvoudig lampje: groen betekent onvruchtbaar, rood betekent vruchtbaar en geel staat voor een overgangsfase, die je beter als vruchtbaar kunt beschouwen.

De betrouwbaarheid van een cycluscomputer is verrassend hoog. Zo heeft de bekende Lady-Comp een Pearl-Index van 0,7, wat neerkomt op een betrouwbaarheid van 99,3 procent. Dat maakt deze methode, mits goed gebruikt, vergelijkbaar met veel andere anticonceptiemiddelen.

Baby-Comp – gericht op een kinderwens

De Baby-comp is speciaal ontworpen voor stellen die juist wél zwanger willen worden. Dit apparaat geeft nauwkeurige informatie over de eisprong, het verloop van de cyclus en de hormoonhuishouding. Zo kun je zien of er regelmatig een eisprong plaatsvindt, of er afwijkingen zijn in de cyclus en hoe je hormoonbalans eruitziet. Op die manier kun je gerichter proberen om zwanger te raken. De Baby-Comp kan zelfs een geslachtsprognose geven (jongen of meisje), berekent automatisch de vermoedelijke uitgerekende datum en kan een vroege zwangerschap bevestigen. Na een bevalling kun je de Baby-Comp ook gebruiken als anticonceptiemethode.

Hoe werkt het in de praktijk?

De basis van dit systeem is de basale lichaamstemperatuur: dit is je temperatuur direct na het ontwaken, nog voordat je opstaat of iets doet. Rond de eisprong stijgt deze temperatuur een fractie, en dat verschil is voor een computer gemakkelijk te herkennen. De Lady-Comp en Baby-Comp maken gebruik van enorme databases met honderdduizenden gemeten cycli. Op basis daarvan kunnen ze heel nauwkeurig voorspellen in welke fase jij zit. Voor de gebruiker is het simpel: meten, invoeren en de rest wordt automatisch verwerkt.

Een alternatief voor hormonen

Gemiddeld is een vrouw maar zes dagen per cyclus vruchtbaar: de vijf dagen voor de eisprong en de dag van de eisprong zelf. Toch nemen veel vrouwen dagelijks hormonen om een zwangerschap te voorkomen. Dat kan zorgen voor vervelende bijwerkingen of lichamelijke ongemakken. Een cycluscomputer biedt een natuurlijk alternatief. Je hoeft geen hormonen te slikken of spiraaltjes te laten plaatsen, maar leert je eigen lichaam beter kennen. Voor vrouwen die gevoelig zijn voor hormonale anticonceptie kan dit een fijne uitkomst zijn.

Betrouwbaarheid en investering

De Lady-Comp geeft dagelijks een duidelijke indicatie van je vruchtbaarheid. Het apparaat heeft een Pearl-Index van 0,7 – dat betekent dat minder dan 1 op de 100 vrouwen die het correct gebruiken toch zwanger wordt. Dat maakt de cycluscomputer zeer betrouwbaar. De aanschaf is wel een investering: rond de 495 euro inclusief btw. Daar staat tegenover dat er geen terugkerende kosten zijn, zoals bij teststaafjes of maandelijkse medicatie. Het apparaat gaat jaren mee en wordt geleverd met twee jaar fabrieksgarantie.

Praktische informatie

De Lady-Comp is compact en makkelijk in gebruik. Hij weegt ongeveer 200 gram, is drie centimeter hoog en heeft een doorsnee van veertien centimeter. Een netsnoer en een geïntegreerde oplaadbare accu zijn inbegrepen, waardoor je hem eenvoudig kunt gebruiken en opladen. Met dagelijks meten en invoeren krijg je steeds meer inzicht in je eigen cyclus en vruchtbaarheid, wat zowel bij anticonceptie als bij een kinderwens enorm waardevol kan zijn.

Pearly – de nieuwste cycluscomputer

Pearly is de jongste telg in de reeks cycluscomputers van Valley Electronics, het bedrijf dat eerder de Baby-Comp en Lady-Comp ontwikkelde. Deze apparaten bestaan inmiddels al meer dan twintig jaar en hebben hun betrouwbaarheid in anticonceptie en geboorteplanning ruimschoots bewezen. Pearly is kleiner, lichter en daardoor extra handig voor vrouwen die veel onderweg zijn.

Hoe werkt Pearly?

Het gebruik van Pearly is eenvoudig. Direct na het wakker worden meet je je lichaamstemperatuur met de sensor, die je ongeveer een minuut onder je tong houdt. Daarnaast geef je je menstruatiedagen in. Op basis van deze gegevens berekent Pearly je cyclus en geeft hij met een pijltje op het display aan of je die dag vruchtbaar bent of niet. Groen betekent onvruchtbaar, rood staat voor een vruchtbare dag. Alle metingen worden automatisch opgeslagen, zodat je steeds meer inzicht krijgt in je eigen cyclus.

Gemiddeld kan een vrouw zes dagen per cyclus zwanger worden: de vijf dagen vóór de eisprong en de dag van de eisprong zelf. Veel vrouwen gebruiken dagelijks hormonale anticonceptie om juist in die korte periode een zwangerschap te voorkomen, vaak met bijwerkingen of ongemakken tot gevolg. Pearly biedt een natuurlijk alternatief, zonder hormonen en zonder chemische belasting voor je lichaam.

Een stille revolutie

Sinds 1986 werkt een team van gynaecologen, elektrotechnici, softwarespecialisten en ontwerpers aan de ontwikkeling van deze cycluscomputers. Hun doel: een methode van anticonceptie die betrouwbaar is zonder dat het lichaam wordt beïnvloed door kunstmatige hormonen. Dat is niet alleen beter voor je gezondheid, maar ook voor het milieu. Pearly is daarin een nieuwe stap: klein, gebruiksvriendelijk en betrouwbaar.

Compact en betaalbaar

Pearly is ongeveer zo groot als een mobiele telefoon (7 × 10 cm), weegt nog geen 60 gram en werkt op een batterij die om de twee tot drie jaar vervangen moet worden. De computer wordt geleverd met twee jaar fabrieksgarantie. Daarmee is Pearly een duurzame investering: een eenmalige aanschaf zonder terugkerende kosten zoals bij teststaafjes of pillen.

De betrouwbaarheid van Pearly is hoog: met een Pearl-Index van 0,7 komt de effectiviteit neer op 99,3 procent. Dat betekent dat minder dan 1 op de 100 vrouwen zwanger wordt tijdens correct gebruik van de groene dagen.

Lactatie-amenorroe (LAM)

Naast hulpmiddelen zoals cycluscomputers bestaat er ook de lactatie-amenorroe-methode (LAM). Deze vorm van natuurlijke anticonceptie kan alleen in de eerste zes maanden na de bevalling worden toegepast, en alleen als je baby volledig borstvoeding krijgt. Dat betekent: geen kunstvoeding, geen tussendoortjes en voeden op verzoek. Ook mag je niet afkolven, want juist de zuigreflex van de baby zorgt ervoor dat bepaalde hormonen worden onderdrukt die de eisprong op gang brengen.

Belangrijk is wel dat deze methode ophoudt betrouwbaar te zijn zodra er na de bevalling een bloeding optreedt (behalve het normale kraamvloed). Ook na zes maanden, zelfs als je nog niet opnieuw ongesteld bent geworden, neemt de betrouwbaarheid sterk af.

Morning-afterpil

Soms gaat er iets mis: een gescheurd condoom, een vergeten pil of een vrijpartij zonder bescherming. In dat geval kan de morning-afterpil uitkomst bieden. Dit kleine tabletje moet zo snel mogelijk worden ingenomen, bij voorkeur binnen 24 uur, en uiterlijk binnen 72 uur na het onbeschermde contact. Hoe sneller je de pil inneemt, hoe kleiner de kans op een zwangerschap. De morning-afterpil beschermt niet tegen soa’s en is niet bedoeld als standaard anticonceptiemiddel, maar als noodoplossing. Je kunt hem zonder recept bij de apotheek of drogist halen.

Natural Family Planning (NFP)

Een andere hormoonvrije methode is Natural Family Planning, of NFP. Hierbij observeer je veranderingen in je eigen lichaam die samenhangen met je vruchtbaarheid, zoals je lichaamstemperatuur, het cervixslijm en de stand van de baarmoederhals. Door deze signalen goed te leren herkennen, weet je precies wanneer je vruchtbare dagen zijn en wanneer niet.

NFP vraagt wat discipline, maar geeft je tegelijkertijd veel inzicht in je eigen lichaam. Het is een methode waarbij je je gedrag aanpast aan je natuurlijke cyclus, in plaats van je cyclus te veranderen met hormonen. Uit onderzoek blijkt dat NFP zeer betrouwbaar kan zijn, mits je de methode goed leert toepassen – vaak via een cursus onder begeleiding van een consulent. Daarmee ontdek je niet alleen je vruchtbare dagen, maar leer je ook je eigen lichaam beter begrijpen.

Periodieke onthouding – natuurlijke geboorteregeling

Periodieke onthouding is een natuurlijke manier om een zwangerschap te voorkomen. Hierbij wordt seks vermeden tijdens de vruchtbare dagen van de cyclus. Deze methode kan op verschillende manieren worden toegepast, zoals de temperatuurmethode, de slijmmethode of een combinatie van beide. Tegenwoordig bestaan er ook apparaatjes die je daarbij ondersteunen, door gegevens te verzamelen via lichaamstemperatuur, ochtendurine of zelfs speeksel. Bekende merken zijn onder meer Donna® (speeksel), Persona® (urine), Minisophia® (temperatuur en slijm) en Lady-Comp® (temperatuur).

Het principe is eenvoudig: door veranderingen in je lichaam goed te volgen, kun je bepalen wanneer je vruchtbare en onvruchtbare dagen zijn. Tijdens de vruchtbare dagen kun je dan óf geen gemeenschap hebben, óf kiezen voor een aanvullende vorm van anticonceptie. Hoe zorgvuldig je dit doet, bepaalt in grote mate de betrouwbaarheid.

Voor- en nadelen van periodieke onthouding

Een groot voordeel van deze methode is dat je geen hormonen of medische ingrepen nodig hebt. Je lichaam wordt dus niet belast en er zijn geen bijwerkingen. Bovendien leer je je eigen cyclus beter kennen en krijg je inzicht in de signalen van je vruchtbaarheid. Nadeel is wel dat de methode minder geschikt is voor vrouwen met een onregelmatige cyclus. Ook vraagt het behoorlijk wat discipline en motivatie, zowel van jezelf als van je partner.

Betrouwbaarheid

De betrouwbaarheid van periodieke onthouding hangt sterk af van de zorgvuldigheid waarmee je deze toepast. Als je consequent geen gemeenschap hebt tijdens de vruchtbare dagen – of in die periode een ander middel gebruikt – varieert de betrouwbaarheid van ongeveer 94 tot 99 procent. Dat betekent dat de methode redelijk betrouwbaar kan zijn, maar in de praktijk vaak minder zekerheid biedt dan bijvoorbeeld de pil of het spiraaltje.

Veilige en onveilige dagen

Elke maand komt er bij vruchtbare vrouwen één eicel vrij tijdens de ovulatie. Die eicel kan één dag bevrucht worden, waarna hij afsterft. Omdat zaadcellen tot vijf dagen in het lichaam kunnen overleven, moet je dus al enkele dagen vóór de eisprong opletten. In theorie zijn alle andere dagen van de cyclus veilig, maar omdat het moment van de eisprong moeilijk exact te voorspellen is, wordt er vaak een ruime marge genomen. Hoe regelmatiger je cyclus, hoe beter deze methode werkt.

Periodieke onthouding is vooral geschikt voor vrouwen of stellen die geen andere vormen van anticonceptie mogen of willen gebruiken, die een regelmatige cyclus hebben en die het niet erg vinden als er toch een kans bestaat op zwangerschap. Het vraagt geduld, kennis en discipline, maar kan – mits zorgvuldig toegepast – een natuurlijk en bijwerkingvrij alternatief zijn.

Pessarium

Een pessarium is een rubber koepeltje met een buigzame rand, dat je zelf in de vagina inbrengt. Het sluit de baarmoedermond af zodat zaadcellen niet verder kunnen. Omdat het alleen een fysieke barrière vormt, moet je het altijd gebruiken in combinatie met een zaaddodend middel. Na de seks laat je het minimaal zes uur zitten voordat je het verwijdert.

Vroeger was het pessarium een van de weinige middelen die vrouwen konden gebruiken, tot de komst van de pil in de jaren zestig. Tegenwoordig wordt het minder vaak toegepast en is het lastiger verkrijgbaar. Het moet bovendien op maat worden aangemeten door een arts. Voor sommige vrouwen voelt het inbrengen ongemakkelijk, maar met wat oefening wordt dat vaak makkelijker. Een goed onderhouden pessarium kan enkele jaren meegaan, maar biedt geen bescherming tegen soa’s.

Pil

De pil is wereldwijd nog altijd een van de meest gebruikte anticonceptiemiddelen. Het bevat hormonen (oestrogeen en/of progestageen) die ervoor zorgen dat er geen eisprong plaatsvindt. Ook wordt het baarmoederslijmvlies minder geschikt voor een innesteling en wordt het slijm in de baarmoederhals dikker, zodat zaadcellen moeilijker kunnen passeren.

De voordelen zijn duidelijk: de pil is zeer betrouwbaar, makkelijk in gebruik en je bent de hele maand beschermd, ook tijdens de stopweek. Veel vrouwen ervaren bovendien een regelmatige en lichtere menstruatie. Toch zijn er ook nadelen: je moet er elke dag aan denken en sommige vrouwen hebben last van bijwerkingen zoals hoofdpijn, gewichtstoename of stemmingswisselingen. Bij langer gebruik kan de pil de bloeddruk verhogen.

Portiokapje

Het portiokapje, ook wel Femcap genoemd, lijkt in gebruik op het pessarium. Het is een siliconenkapje dat over de baarmoedermond wordt geplaatst en voorkomt dat zaadcellen de baarmoeder binnendringen. Je gebruikt het altijd in combinatie met een zaaddodend middel. Anders dan bij het pessarium hoeft een portiokapje niet op maat te worden aangemeten. Er zijn drie standaardmaten: klein (voor vrouwen die niet zwanger zijn geweest), middel (voor vrouwen die wel zwanger zijn geweest maar niet vaginaal bevallen), en groot (voor vrouwen die wel vaginaal zijn bevallen).

Het portiokapje gebruik je alleen op momenten dat je seks hebt. Net als het pessarium beschermt het niet tegen soa’s.

Prikpil

De prikpil is een injectie die eens in de twaalf weken door een arts of verpleegkundige wordt toegediend. De prik bevat progestageen, hetzelfde hormoon dat ook in de minipil zit. Dit voorkomt de eisprong en maakt het baarmoederslijmvlies ongeschikt voor een innesteling.

Het voordeel van de prikpil is dat je er zelf nauwelijks aan hoeft te denken: één injectie geeft drie maanden bescherming. Voor sommige vrouwen is dat een uitkomst, zeker als ze moeite hebben met dagelijks slikken. Nadelen zijn er ook: je hebt geen invloed meer zodra de prik is gezet. Eventuele bijwerkingen, zoals hoofdpijn of stemmingswisselingen, kunnen dus langer aanhouden. Ook kan je menstruatie onregelmatig worden of zelfs helemaal wegblijven.

Spiraaltje

Een spiraaltje is een klein kunststof voorwerp van enkele centimeters groot dat door een arts of gynaecoloog in de baarmoeder wordt geplaatst. Het ziet eruit als een T-vorm of ankertje en bestaat al sinds de jaren vijftig, al is het door de jaren heen steeds verder verbeterd.

Er zijn verschillende soorten spiraaltjes. De meest gebruikte variant is omwikkeld met koper. Dit koper zorgt ervoor dat zaadcellen minder beweeglijk worden en de kans om een eicel te bevruchten aanzienlijk kleiner is. Ook maakt het spiraaltje het moeilijker voor een bevruchte eicel om zich in te nestelen in de baarmoeder. Er bestaan daarnaast hormoonspiraaltjes die een kleine hoeveelheid hormoon afgeven, waardoor de betrouwbaarheid nog groter wordt.

Het grote voordeel van een spiraaltje is dat je er jarenlang geen omkijken naar hebt. Afhankelijk van het type kan het vijf jaar of langer blijven zitten. De betrouwbaarheid is vergelijkbaar met die van de pil. Nadelen zijn er ook: het plaatsen en verwijderen moet altijd door een arts gebeuren, en sommige vrouwen ervaren hevigere of pijnlijkere menstruaties in de eerste maanden. Ook kunnen er in het begin ontstekingen optreden. Een ander nadeel is dat je met een spiraaltje minder invloed hebt op je cyclus.

Vrouwencondoom

Het vrouwencondoom, ook bekend onder de merknaam Femidom®, is een doorzichtig zakje van zo’n 17 centimeter lang. Het is gemaakt van dun, maar stevig polyurethaan en heeft twee ringen: één binnenring die diep in de vagina wordt geplaatst en een buitenring die de schaamlippen bedekt. Het werkt op dezelfde manier als het mannencondoom: het vormt een barrière waardoor sperma de baarmoeder niet kan bereiken.

Een belangrijk voordeel van het vrouwencondoom is dat je zelf de regie hebt. Je hoeft niet afhankelijk te zijn van een partner en je kunt het ruim voor het vrijen al inbrengen. Bovendien hoef je het na de seks niet meteen te verwijderen, waardoor je meer ontspanning hebt. Het beschermt, net als het mannencondoom, niet alleen tegen zwangerschap maar ook tegen soa’s, waaronder hiv. Voor extra zekerheid kun je een zaaddodend middel gebruiken.

Het inbrengen vraagt wat oefening. Je knijpt de binnenring samen en brengt deze met je vingers diep in de vagina, zodat het condoom goed achter de schaamlippen valt. De buitenring blijft zichtbaar aan de buitenkant. Tijdens de seks is het belangrijk dat de penis goed in het condoom glijdt en niet langs de zijkant. Na afloop trek je het vrouwencondoom voorzichtig uit de vagina door de buitenring vast te pakken en gooi je het weg in de prullenbak. Net als bij mannencondooms is het belangrijk de houdbaarheidsdatum en het CE-keurmerk te controleren.

Handig overzicht

Middel	Wat is het?	Voordelen	Nadelen
Anticonceptiestaafje	Klein staafje in de bovenarm dat tot 3 jaar hormonen afgeeft.	Zeer betrouwbaar, lange werking, geen dagelijkse handeling.	Plaatsing/verwijdering door arts, onregelmatige bloedingen, geen soa-bescherming.
Anticonceptiepleister	Wekelijkse huidpleister die hormonen afgeeft.	1× per week wisselen, betrouwbaar, douchen/zwemmen mogelijk.	Huidirritatie mogelijk, geen soa-bescherming, plek moet schoon en droog zijn.
Anticonceptiering	Flexibele vaginale ring: 3 weken in, 1 week uit.	Weinig denkwerk, betrouwbare cycluscontrole, vergelijkbaar met pil.	Mogelijke bijwerkingen als bij de pil, prettig moeten leren inbrengen, geen soa-bescherming.
Billings-methode	Natuurlijke methode op basis van veranderingen in cervixslijm.	Hormoonvrij, goedkoop, beter begrip van cyclus.	Training/discipline vereist, solo minder betrouwbaar, geen soa-bescherming.
Coïtus interruptus	Terugtrekken vóór de zaadlozing.	Altijd beschikbaar, geen kosten, geen hormonen.	Laag betrouwbaar (voorvocht, timing), stressverhogend, geen soa-bescherming.
Condoom (man)	Dun hoesje (meestal latex) over de stijve penis dat sperma opvangt.	Beschermt tegen soa’s, direct beschikbaar, geen hormonen, betaalbaar.	Kan scheuren/afglijden bij onjuist gebruik, soms minder gevoel, oefening nodig.
Condoom + spermicide	Condoom gecombineerd met zaaddodend middel (gel, crème, schuim).	Extra zekerheid bij condoomgebruik, eenvoudig toe te passen.	Niet als solo-methode, werking middel ±2 uur, soms irritatie, geen extra soa-voordeel t.o.v. condoom.
LAM (lactatie-amenorroe)	Anticonceptie door volledige borstvoeding, tot ±6 maanden post-partum.	Hormoonvrij, sluit aan bij voeden op verzoek.	Strikte voorwaarden, beperkt in tijd, bij bloeding direct onbetrouwbaar, geen soa-bescherming.
Morning-afterpil (noodoplossing)	Tablet na onbeschermde seks, liefst binnen 24 uur (max. 72 uur).	Verkleint kans op zwangerschap na ongelukje, zonder recept verkrijgbaar.	Geen reguliere anticonceptie, geen soa-bescherming, bij voorkeur zo snel mogelijk innemen, bijwerkingen mogelijk.
NFP (Natural Family Planning)	Observeren van temperatuur, cervixslijm en baarmoederhals.	Hormoonvrij, sterk lichaamsinzicht, kan zeer betrouwbaar zijn na training.	Leertraject en nauwkeurigheid nodig, dagelijkse inzet, geen soa-bescherming.
Periodieke onthouding	Seks vermijden op vruchtbare dagen o.b.v. cycluskenmerken.	Geen hormonen, geen bijwerkingen, meer lichaamsinzicht.	Discipline vereist, minder geschikt bij onregelmatige cyclus, lagere zekerheid, geen soa-bescherming.
Pessarium	Rubberen koepeltje dat de baarmoedermond afdekt, met spermicide gebruiken.	Hormoonvrij, alleen nodig bij seks, herbruikbaar.	Aanmeten nodig, correct gebruik vereist, ≥6 uur laten zitten, geen soa-bescherming.
Pil	Dagelijkse hormonen (oestrogeen/progestageen) die de eisprong voorkomen.	Zeer betrouwbaar, regelmatige/lichtere menstruatie, voorspelbare cyclus.	Dagelijks innemen, mogelijke bijwerkingen, geen soa-bescherming, bloeddruk kan stijgen.
Portiokapje (Femcap)	Siliconen kapje over de baarmoedermond, standaardmaten, met spermicide.	Hormoonvrij, alleen bij seks, geen aanmeten nodig.	Oefening met plaatsen, ≥6 uur laten zitten, geen soa-bescherming.
Prikpil	Injectie met progestageen, elke 12 weken.	Langdurige bescherming, geen dagelijkse pil, discreet.	Bijwerkingen kunnen 3 maanden aanhouden, onregelmatig of geen bloedverlies, geen soa-bescherming.
Spiraaltje (hormoon)	T-vormig ankertje dat lokaal hormoon afgeeft.	Zeer betrouwbaar, vaak minder bloedverlies/pijn, langdurig.	Mogelijke hormonale bijwerkingen, plaatsing door arts, geen soa-bescherming.
Spiraaltje (koper)	T-vormig ankertje met koper in de baarmoeder, 5–10 jaar werkzaam.	Lang werkend, hormoonvrij, zeer betrouwbaar.	Heviger/pijnlijker menstruaties in het begin, plaatsing door arts, geen soa-bescherming.
Vrouwencondoom	Polyurethaan zakje met binnen- en buitenring dat in de vagina wordt geplaatst.	Beschermt tegen soa’s, regie bij de vrouw, vooraf in te brengen, latexvrij.	Even oefenen met inbrengen, zicht-/geluidservaring, duurder dan mannencondoom.
Cycluscomputer (bv. Lady-Comp, Pearly, Baby-Comp)	Apparaat dat ochtendetemperatuur en cyclusdata analyseert.	Hormoonvrij, hoge betrouwbaarheid bij juist gebruik, veel inzicht.	Dagelijks meten, aanschafkosten, geen soa-bescherming.