Zwangerschapskwaaltjes – hoe ga je ermee om?

“Zwangerschapskwaaltjes – hoe ga je ermee om?” is door Marion Middendorp geschreven voor Peuteren.nl.

Zwanger zijn is vaak een periode vol blijdschap, maar eerlijk is eerlijk: het brengt ook de nodige ongemakken met zich mee. Je lichaam verandert in een razend tempo en dat voel je soms heel direct. Van misselijkheid tot vermoeidheid en van brandend maagzuur tot rugpijn – het hoort er allemaal bij. Dat betekent gelukkig niet dat je alles maar hoeft te ondergaan. Met wat kennis en eenvoudige tips kun je veel zwangerschapskwaaltjes beperken of draaglijker maken.

Waarom ontstaan zwangerschapskwaaltjes?

Vanaf het moment dat de bevruchting heeft plaatsgevonden, staat je lijf volledig in dienst van je zwangerschap. Je hormonen schieten alle kanten op, je stofwisseling verandert en je baarmoeder groeit sneller dan je soms kunt bijhouden. Dat alles kan kleine of grotere klachten veroorzaken. In het begin merk je daar vaak nog weinig van, maar naarmate de maanden vorderen wisselen de kwaaltjes elkaar af. De ene dag heb je nergens last van, en de volgende dag speelt er ineens van alles.

Het goede nieuws: de meeste zwangerschapskwaaltjes zijn normaal en onschuldig. Toch is het altijd verstandig om alert te blijven. Vertrouw je een klacht niet? Trek dan meteen aan de bel bij je huisarts of verloskundige. Beter een keer te vaak gebeld, dan rondlopen met onnodige zorgen.

Veelvoorkomende zwangerschapskwaaltjes

Aambeien

Veel zwangere vrouwen krijgen in de loop van hun zwangerschap last van aambeien: gezwollen bloedvaatjes rond de anus die jeuk, pijn en soms bloedverlies veroorzaken. Constipatie en druk op de bekkenbodem spelen hierbij een grote rol.
Wat helpt? Drink voldoende water (zo’n 2 liter per dag), beweeg regelmatig en eet vezelrijke voeding zoals volkorenbrood, zilvervliesrijst en groente. Persen zo veel mogelijk vermijden en na toiletgang lauw water gebruiken in plaats van droog papier kan ook verlichting geven.

Zwangerschapsacne

Hormonen kunnen je huid flink in de war brengen. Jeugdpuistjes waar je allang van af was, kunnen ineens terugkomen. Gelukkig is dit meestal tijdelijk. Vraag eventueel advies bij de apotheek of drogist over huidvriendelijke producten en voorkom agressieve middeltjes die je huid alleen maar verder irriteren.

Bandenpijn

Vanaf ongeveer de vierde maand kun je last krijgen van stekende pijn onder in je buik. Je baarmoeder groeit en de banden die haar op haar plek houden worden opgerekt. Dat kan vooral bij beweging vervelend aanvoelen.
Tip: een buikband of steunbroek kan extra steun geven en de pijn verzachten.

Bekkeninstabiliteit

Door hormonale veranderingen worden je banden soepeler. Dat is handig bij de bevalling, maar kan in de tussentijd leiden tot instabiliteit en pijn rond je bekken. Het bewegen, draaien in bed of zelfs autorijden kan hierdoor pijnlijk zijn. Soms helpt fysiotherapie of bekkenbodemtherapie om je spieren sterker te maken. In ernstige gevallen kan de mobiliteit flink beperkt worden, dus wacht niet te lang met hulp vragen.

Blaasontsteking

Zwangere vrouwen hebben een grotere kans op een blaasontsteking. Moet je vaak plassen en heb je daarbij pijn of een branderig gevoel? Laat je urine dan nakijken. Veel water drinken helpt bacteriën weg te spoelen en draag luchtige, niet-knellende kleding. Tegen het einde van de zwangerschap is vaker plassen juist vaak onschuldig: het hoofdje drukt dan simpelweg op je blaas.

Bloedarmoede

Omdat je lichaam extra bloed aanmaakt, kan er een tekort aan ijzer ontstaan. Gevolg: vermoeidheid, duizeligheid en lusteloosheid. Je kunt dit deels opvangen door ijzerrijke voeding te eten zoals groene groente, peulvruchten en volkoren producten. Bij een tekort schrijft de verloskundige soms ijzerpillen voor.

Bloedend tandvlees

Door hormonen wordt je tandvlees weker en gevoeliger, waardoor het sneller gaat bloeden. Een zachte tandenborstel, goed flossen en regelmatig een tandartscontrole zijn daarom extra belangrijk tijdens de zwangerschap.

Bloedverlies

Schrik niet direct als je wat bloed verliest: het komt bij 1 op de 5 zwangere vrouwen voor in de eerste maanden. Vaak is er niets ernstigs aan de hand. Het kan bijvoorbeeld gaan om innestelbloed of een klein wondje aan de baarmoedermond. Toch altijd melden bij de verloskundige of gynaecoloog – beter het zekere voor het onzekere.

Brandend maagzuur

Veel vrouwen krijgen na de twintigste week last van brandend maagzuur. Oorzaak: je baarmoeder duwt je maag omhoog en de sluitspier werkt minder goed door de hormonen.

Wat helpt?

Eet meerdere kleine maaltijden in plaats van drie grote
Laat pittig of vet eten staan
Leg het hoofdeinde van je bed iets hoger.

Een kopje lauwe melk of gemberthee kan verlichting geven, maar overdrijf niet met gember: maximaal twee gram per dag en niet langer dan een paar dagen achter elkaar.

Buikpijn

Buikpijn tijdens de zwangerschap voelt altijd spannend, omdat je meteen denkt aan je baby. Toch is het vaak een onschuldige klacht, bijvoorbeeld door groeiende banden of darmen die trager werken. Blijft de pijn heftig of gaat het samen met bloedverlies? Dan altijd contact opnemen met je verloskundige.

Buitenbaarmoederlijke zwangerschap

In zeldzame gevallen nestelt een bevrucht eitje zich buiten de baarmoeder. Dit heet een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Het is een ernstige situatie zonder kans op een gezonde baby, en kan gevaarlijk zijn voor de moeder. Hevige buikpijn en bloedverlies zijn alarmsignalen. Neem bij twijfel altijd direct contact op met een arts.

Cervixinsufficiëntie

Normaal blijft je baarmoederhals stevig gesloten tot aan de bevalling. Soms is die baarmoederhals echter te slap en gaat hij al eerder open. Dit wordt cervixinsufficiëntie genoemd. Het vervelende is dat dit vaak pijnloos verloopt en je het zelf niet direct merkt. Het kan wel leiden tot een verhoogd risico op vroeggeboorte.
Wordt dit bij jou vastgesteld, dan houdt je arts of verloskundige je extra goed in de gaten. Soms krijg je een cerclage (een soort bandje rond de baarmoederhals) of rustadviezen.

Emoties

Tijdens je zwangerschap gieren de hormonen door je lijf. Het ene moment kun je huilen om een tv-reclame, het volgende moment straal je van geluk. Dat is volkomen normaal. Ook na de bevalling, in het kraambed, kan je stemming alle kanten op gaan. Gun jezelf de ruimte om te voelen wat je voelt en praat erover met je partner of iemand die dichtbij je staat.

Flauwvallen

In de eerste maanden van je zwangerschap kan je bloeddruk soms flink dalen. Daardoor kun je je licht in het hoofd voelen of zelfs even wegvallen. Te snel opstaan of in een warme, benauwde ruimte staan kan dit uitlokken.

Tips: vermijd rokerige of warme ruimtes, sta rustig op en ga direct zitten of liggen met je benen omhoog zodra je duizelig wordt. Meestal trekt het snel bij.

Haar en nagels

Een leuk neveneffect van zwangerschapshormonen: je nagels en haar kunnen sneller en sterker groeien. Veel vrouwen merken dat hun kapsel voller lijkt dan ooit. Minder leuk is dat de extra haargroei ook op plekken kan verschijnen waar je het liever niet hebt, zoals op je buik of gezicht. Gelukkig is dit tijdelijk en trekt het na de bevalling vanzelf weer weg.

Harde buiken

Veel zwangere vrouwen krijgen vroeg of laat te maken met harde buiken. Dit zijn samentrekkingen van de baarmoeder, ook wel oefenweeën of Braxton-Hicks genoemd. Je buik voelt dan strak en hard aan, soms wat krampachtig. Vaak zijn ze onschuldig en een teken dat je lichaam alvast aan het oefenen is.
Worden de harde buiken echter heel pijnlijk of komen ze te vaak voor terwijl je nog niet aan het einde van je zwangerschap zit? Neem dan contact op met je verloskundige.

HELLP-syndroom

Het HELLP-syndroom is een ernstige vorm van zwangerschapsvergiftiging en vraagt om onmiddellijke medische zorg. HELLP staat voor: Hemolysis (afbraak van rode bloedcellen), Elevated Liver enzymes (verhoogde leverwaarden) en Low Platelets (tekort aan bloedplaatjes). Het kan gevaarlijk zijn voor zowel moeder als kind.
Signalen kunnen zijn: hevige hoofdpijn, pijn in de bovenbuik, misselijkheid en problemen met het zien. Bij twijfel: direct contact opnemen met je arts of verloskundige.

Hoofdpijn

Een beetje hoofdpijn kan horen bij vermoeidheid of spanning, maar het kan ook een teken zijn dat je bloeddruk te hoog is. Omdat een hoge bloeddruk gevaarlijk kan zijn tijdens de zwangerschap, is het belangrijk om hoofdpijn serieus te nemen. Rust nemen, veel water drinken en stress verminderen kan helpen. Komt het vaak terug of is de pijn hevig, dan moet je dit altijd melden bij je controle.

Hyperemesis Gravidarum

Veel vrouwen hebben in de eerste maanden last van misselijkheid, maar bij een kleine groep neemt dit extreme vormen aan. Dit heet Hyperemesis Gravidarum (HG). Zelfs een slokje water kan dan te veel zijn en je valt soms kilo’s af. Omdat er een risico is op uitdroging en ondervoeding, is vaak een ziekenhuisopname nodig. Daar kan je vocht en voeding via een infuus krijgen.

Hypertensie

Na de twintigste week van je zwangerschap kan je bloeddruk stijgen, terwijl die daarvoor normaal was. Dit noemen we zwangerschapshypertensie. Ongeveer 15% van de zwangeren krijgt hier in meer of mindere mate mee te maken. Soms blijft het bij milde klachten, maar in andere gevallen kan het doorgroeien naar pre-eclampsie. Daarom wordt je bloeddruk bij iedere controle gemeten. Ben je ouder dan 35 of draag je een meerling, dan is de kans wat groter dat dit speelt.

Hypotensie

Een lage bloeddruk komt tijdens de zwangerschap ook vaak voor. In de eerste maanden kan je bovendruk soms zakken tot 90 en je onderdruk tot 60. Meestal is dit niet gevaarlijk, maar het kan wel klachten geven zoals duizeligheid en vermoeidheid. Vaak trekt dit later in de zwangerschap vanzelf weer bij. Probeer rustig aan te doen, voldoende te drinken en kleine maaltijden te eten.

Incontinentie

Urineverlies komt vaker voor tijdens de zwangerschap. Door de druk van je groeiende baarmoeder en de verslapte bekkenbodemspieren kun je wat druppels verliezen, vooral bij lachen, niezen of sporten. Het is vervelend, maar meestal tijdelijk. Bekkenbodemoefeningen kunnen helpen en na de bevalling herstelt dit vaak vanzelf.

Jeuk

Jeuk is een klacht die veel vrouwen in de zwangerschap herkennen, vooral op de buik waar de huid flink wordt opgerekt. Het kan heel onschuldig zijn, maar wel erg vervelend. Draag bij voorkeur luchtige kleding van katoen en vermijd synthetische stoffen die je huid irriteren. Een simpel huismiddeltje is het inwrijven van de huid met geraspte aardappel of plakjes rauwe aardappel. Heb je jeuk over je hele lichaam of blijft het aanhouden, meld dit dan altijd bij je verloskundige of gynaecoloog. Soms kan jeuk namelijk wijzen op een medische oorzaak, zoals ijzertekort of een leveraandoening.

Misselijkheid

Ongeveer zeven op de tien zwangere vrouwen hebben in de eerste maanden last van misselijkheid. Vaak speelt dit vooral in de ochtend, maar sommige vrouwen voelen zich de hele dag beroerd. Dit wordt veroorzaakt door hormonale veranderingen en een gevoeliger reuk en spijsvertering. Rond week 12 tot 16 neemt de misselijkheid meestal af.
Wat helpt? Eet kleine porties verspreid over de dag, vermijd een lege maag en leg wat crackers of beschuit naast je bed om in de ochtend rustig iets te eten. Kruidenthee, fruit en rauwkost kunnen verlichting geven en ook gember staat bekend om zijn positieve effect bij misselijkheid. Houd je niets binnen en val je af? Dan kan er sprake zijn van Hyperemesis Gravidarum en moet je contact opnemen met een arts.

Neusbloedingen

Door de invloed van hormonen zwellen je neusslijmvliezen op. Dat maakt ze kwetsbaarder en daardoor kun je sneller een neusbloeding krijgen. Het ziet er vaak erger uit dan het is. Snuit je neus voorzichtig en probeer je huis goed te ventileren, zodat de lucht niet te droog wordt.

Obstipatie

Veel vrouwen krijgen tijdens de zwangerschap last van verstopping. Je darmen werken trager door de hormonen en doordat je lichaam meer vocht opneemt, wordt de ontlasting vaak harder. Ook minder bewegen kan een rol spelen. Het gevolg: obstipatie.
Wat helpt? Drink voldoende water, eet vezelrijk (denk aan volkorenproducten, groente en fruit) en blijf in beweging. Dit houdt je darmen beter op gang.

Oedeem

Tijdens de zwangerschap kan je lichaam meer vocht vasthouden dan normaal, wat zich uit in zwellingen van enkels, voeten, handen en soms zelfs in je gezicht. Dit wordt oedeem genoemd. Vaak wordt het erger na een warme dag of wanneer je lang hebt gestaan. Hoewel oedeem meestal onschuldig is, kan het wel erg oncomfortabel zijn. Probeer voldoende te drinken, vermijd knellende kleding en leg je benen regelmatig hoog. Merk je dat de zwelling plotseling sterk toeneemt of dat je er hoofdpijn en wazig zien bij krijgt? Neem dan direct contact op met je verloskundige, want dat kan een teken zijn van een hoge bloeddruk of zwangerschapsvergiftiging.

Opgezette enkels

Dikke enkels of voeten komen vooral aan het einde van de zwangerschap voor en worden veroorzaakt door vocht vasthouden. Het ziet er niet fraai uit en kan ook zwaar aanvoelen. Leg je benen regelmatig omhoog en draag geen knellende schoenen. Vaak verdwijnen de klachten weer vanzelf na de bevalling.

Pijnlijke borsten

Een van de eerste signalen van een zwangerschap kan pijn in de borsten zijn. Dat komt doordat de melkklieren zich beginnen te ontwikkelen en de borsten groter en zwaarder worden. Dit kan voelen als gespannen, gevoelig of zelfs pijnlijk. Vaak nemen deze klachten na het eerste trimester weer wat af.

Prenatale depressie

Niet alleen na de bevalling, maar ook tijdens de zwangerschap kun je last krijgen van somberheid of depressieve gevoelens. Ongeveer 12% van de zwangeren krijgt te maken met een prenatale depressie. Dat is dus helemaal niet zeldzaam. Vermoeidheid, prikkelbaarheid en piekeren kunnen hierbij horen. Blijf er niet alleen mee rondlopen, maar bespreek dit met je verloskundige of huisarts. Er is altijd hulp en ondersteuning mogelijk.

Rugpijn

Naarmate je buik groeit, verandert je houding. Je zwaartepunt verschuift en je rug vangt veel extra belasting op. Het gevolg: rugpijn. Probeer niet te lang achter elkaar te staan, gebruik een warmtekussen voor verlichting en overleg eventueel over een speciale zwangerschapsband. Ook kan een rustige wandeling of lichte oefeningen helpen om de spieren soepel te houden.

Restless legs

Sommige vrouwen ervaren tijdens de zwangerschap een vreemd, kriebelend gevoel in de benen, vooral ’s avonds of ’s nachts. Het lijkt alsof je benen niet stil willen liggen – vandaar de naam “rusteloze benen”. Mogelijke oorzaken zijn een tekort aan ijzer of foliumzuur en verminderde doorbloeding. Gezonde voeding, voldoende beweging en het vermijden van cafeïne kunnen helpen. Gelukkig verdwijnen de klachten meestal na de bevalling.

Schimmelinfecties

Een branderig gevoel, pijn en veel meer witverlies dan normaal kunnen wijzen op een vaginale schimmelinfectie (Candida). Door veranderingen in de zuurgraad tijdens de zwangerschap komt dit vaker voor. De huisarts kan een crème of vaginale tabletten voorschrijven. Probeer zelf zo veel mogelijk luchtige katoen te dragen en vermijd zeep die de balans verder kan verstoren.

Slapeloosheid

Richting het einde van je zwangerschap kan slapen lastiger worden. Je buik zit in de weg, je ligt te woelen of je ligt wakker van de spanning en alle nieuwe gedachten. Zorg voor ontspanning: neem een warm bad, drink een beker melk of kruidenthee en lees een boek voordat je gaat slapen. Ook helpt het om op je zij te liggen met een kussen tussen je benen. Vermijd zware maaltijden of cafeïne in de avond.

Spataderen

De vergrote baarmoeder zorgt voor extra druk op de bloedvaten, waardoor spataderen kunnen ontstaan. Deze blauwe, kronkelende aderen zien er niet alleen vervelend uit, ze kunnen ook zwaar of pijnlijk aanvoelen. Probeer regelmatig even met je benen omhoog te zitten, draag geen hoge hakken en blijf voldoende in beweging. Na de zwangerschap nemen spataderen vaak weer af.

Vaginale afscheiding

Tijdens je zwangerschap kun je merken dat je meer last hebt van vaginale afscheiding, ook wel witte vloed genoemd. Vaak is dit dun, wit en geurloos en helemaal normaal. Het hoort bij de natuurlijke bescherming van je lichaam tegen infecties.
Gebruik liever geen vaginale sprays, want die kunnen de balans juist verstoren. Wordt de afscheiding geel, groen of bruin, ruikt het sterk of voelt het pijnlijk of branderig? Dan kan er sprake zijn van een infectie, bijvoorbeeld een schimmel. Neem in dat geval altijd contact op met je huisarts of verloskundige.

Vergeetachtigheid en onhandigheid

Veel vrouwen herkennen het: ineens liggen je sleutels in de vriezer of heb je per ongeluk de verpakking weggegooid in plaats van de inhoud. Dit wordt ook wel gekscherend “zwangerschapsdementie” genoemd.
Een medische oorzaak is er niet, maar door de vermoeidheid, hormonen en alle prikkels die je te verwerken hebt, kan je wat verstrooid en onhandiger zijn dan normaal. Gelukkig is dit tijdelijk en ben je na de bevalling vaak weer net zo scherp als voorheen.

Vermoeidheid

Vermoeidheid is misschien wel de meest voorkomende klacht bij zwangerschap. Vooral in de eerste drie maanden ben je vaak uitgeput – je lichaam is dan druk bezig met de aanleg van de placenta en je hormoonhuishouding verandert volledig. Ook later kan vermoeidheid terugkomen, bijvoorbeeld omdat je minder goed slaapt of doordat je buik zwaarder wordt.
Gun jezelf zoveel mogelijk rust, pak extra slaapmomenten mee en leg de lat wat lager. Vergeet niet: je lijf verricht topsport, ook al zit je gewoon op de bank.

Verstopping (obstipatie)

Je darmen werken trager tijdens de zwangerschap, waardoor obstipatie kan ontstaan. Dit voelt niet alleen vervelend, het kan ook zorgen voor aambeien. Laxeermiddelen zijn tijdens de zwangerschap meestal geen goed idee, omdat ze weeën kunnen opwekken.
Wat helpt wel? Drink voldoende water (anderhalf tot twee liter per dag), eet vezelrijke voeding en gebruik gedroogd fruit zoals pruimen of abrikozen. Ook regelmatig bewegen houdt je darmen actief.

Vocht vasthouden

Gezwollen enkels, voeten of vingers? Dat komt vaak doordat je lichaam meer vocht vasthoudt. Zeker als je veel zit, lang staat of als het warm is, kan dit toenemen. Let goed op je ringen, want je vingers kunnen zo dik worden dat ze niet meer af kunnen.
Drink voldoende (minstens 2,5 liter water per dag), slaap af en toe met je benen wat hoger en vermijd lange periodes van stilstaan. Houd je plotseling extreem veel vocht vast, neem dan contact op met je verloskundige.

Voorliggende placenta (placenta previa)

Normaal nestelt de placenta zich hoog in de baarmoeder, maar soms gebeurt dat te laag. Als de placenta de uitgang van de baarmoeder (gedeeltelijk) bedekt, heet dat placenta previa. Dit kan leiden tot bloedingen en vraagt daarom om extra medische begeleiding. Vrouwen met een voorliggende placenta staan tijdens hun zwangerschap onder controle van een gynaecoloog.

Zwangerschapsmasker

Onder invloed van hormonen en zonlicht kunnen er bruine of gelige vlekken in je gezicht ontstaan. Dit noemen we een zwangerschapsmasker. Het is niet schadelijk, maar veel vrouwen vinden het cosmetisch storend. Je kunt het deels voorkomen door altijd een goede zonnebrandcrème te gebruiken en de volle zon zoveel mogelijk te vermijden.

Zwangerschapsstrepen (striae)

Striae, ook wel zwangerschapsstrepen genoemd, zijn kleine scheurtjes in de huid die ontstaan doordat de huid in korte tijd flink oprekt. Ze verschijnen vaak op de buik, maar ook op borsten of heupen. Voorkomen kun je het helaas niet, maar je kunt je huid wel soepel houden door regelmatig te smeren met een verzorgende crème of olie. Na de bevalling vervagen de strepen meestal en worden ze minder zichtbaar.

Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum)

Bij ongeveer 2 tot 5 procent van de zwangere vrouwen ontstaat tijdens de zwangerschap een te hoge bloedsuikerspiegel. Dit heet zwangerschapsdiabetes en ontstaat meestal vanaf de 24e week. Het is tijdelijk, maar wel belangrijk om goed in de gaten te houden.
Je baby kan hierdoor harder groeien dan normaal, wat soms leidt tot een hogere kans op een keizersnede of een vroegere bevalling. Ook kan de bloedsuikerspiegel van je kindje na de geboorte te laag worden. Gelukkig zijn er goede behandelmethoden, vaak in de vorm van een aangepast dieet en regelmatige controles.

Zwangerschapsrhinitis

Heb je bijna voortdurend een verstopte neus of loopneus tijdens de zwangerschap? Dan kan dit zwangerschapsrhinitis zijn. Het lijkt een beetje op een verkoudheid die maar niet overgaat, maar het is eigenlijk een reactie van je slijmvliezen op de hormonale veranderingen. Het is vervelend, maar niet gevaarlijk. Ventileer je huis goed, slaap eventueel wat hoger met je hoofdkussen en vermijd rook en stof.

Tot slot

Zwangerschapskwaaltjes horen er vaak bij, al kunnen ze soms flink in de weg zitten. Probeer goed naar je lichaam te luisteren en pak rust waar nodig. Bij twijfel of ernstige klachten geldt altijd: neem contact op met je verloskundige of arts. Uiteindelijk is het allemaal onderdeel van de reis naar dat ene bijzondere moment – het vasthouden van je kindje in je armen.