Plagiocefalie bij baby’s: oorzaken, behandeling en tips

“Plagiocefalie, brachycefalie of een afgeplat hoofdje bij je baby” is door Marion Middendorp geschreven voor Peuteren.nl

Het hoofdje van een pasgeboren baby is nog week en kan daardoor gemakkelijk van vorm veranderen. Soms zie je na de bevalling dat het hoofdje wat asymmetrisch is door de druk in het geboortekanaal. Meestal trekt dit vanzelf binnen een paar weken bij. Wanneer het hoofdje scheef of afgeplat blijft, wordt dit plagiocefalie (scheef hoofdje) of brachycefalie (afgeplat achterhoofd) genoemd. Vooral bij jonge baby’s die veel op hun rug liggen of een duidelijke voorkeurshouding ontwikkelen, kan dit voorkomen.

Weke schedel: wat betekent dat?

De schedel van een baby bestaat uit losse botplaten die nog niet volledig zijn vergroeid. Dit maakt het mogelijk dat de schedel meebeweegt tijdens de bevalling en daarna ruimte biedt voor de groei van de hersenen. Het nadeel is dat een babyhoofdje daardoor ook sneller afplat wanneer er langdurig druk op één plek ontstaat.

Is het achterhoofd afgeplat? Dan spreken we van brachycefalie.
Is één zijkant afgeplat, waardoor het hoofd scheef oogt? Dan heet dit plagiocefalie.

Omdat de schedel nog zo buigzaam is, is het belangrijk om houdingen af te wisselen en te zorgen voor voldoende variatie.

Hoe ontstaat een afgeplat hoofdje?

Een baby kan al in de baarmoeder een voorkeurshouding ontwikkelen: onderzoek laat zien dat zo’n 85% van de baby’s een favoriete kant heeft om het hoofdje naar toe te draaien. Na de geboorte kan dat versterkt worden doordat de baby in bed, box of autostoel steeds dezelfde kant op ligt. Ook langdurig gebruik van een Maxi-Cosi of wipstoeltje kan bijdragen aan afplatting, omdat het hoofdje steeds op dezelfde plek rust.

Daarnaast kan een vastzittend nekje (torticollis) een rol spelen. Hierdoor kan je kindje het hoofd minder makkelijk draaien en ligt hij automatisch vaker dezelfde kant op.

Wat kun je zelf doen om afplatting te voorkomen?

Er zijn verschillende dingen die je thuis kunt doen om te voorkomen dat het hoofdje scheef of plat wordt:

Houdingsafwisseling tijdens slapen: leg je baby afwisselend met het hoofd naar links en naar rechts. Dit hoeft niet exact 50/50, maar probeer te variëren.
Beperk tijd in autostoeltjes of wipstoeltjes: laat je baby hier niet standaard in slapen. Bij lange autoritten: haal je baby om de twee uur even uit het stoeltje en leg hem op een vlakke ondergrond.
Stimuleer buikligging (tummy time): vanaf ongeveer 4 maanden is het belangrijk dat je kindje dagelijks meerdere keren op de buik speelt. Dit versterkt de nek- en rugspieren en ontlast het achterhoofd.
Wissel posities tijdens de voeding af: de ene keer op je linkerarm, de volgende keer op je rechterarm. Zo leert je baby beide kanten te gebruiken.
Varieer in de box: draai het hoofdeinde van je baby om in de box of verplaats speelgoed, zodat hij steeds een andere kant op kijkt. Baby’s zijn gevoelig voor licht en prikkels en draaien automatisch die kant op.
Oefeningen: simpele spelletjes waarbij je handjes en voetjes bij elkaar brengt, stimuleren de middellijnontwikkeling en helpen het hoofdje symmetrisch te gebruiken.

Op de rug slapen en de link met afplatting

Sinds de jaren ’90 luidt het advies om baby’s altijd op de rug te laten slapen, omdat dit het risico op wiegendood sterk vermindert. Een nadeel is dat hierdoor de kans op een afgeplat achterhoofd groter is geworden. Juist daarom is het extra belangrijk om gedurende de dag veel af te wisselen in houdingen en momenten van buikligging te stimuleren.

Hoe vaak komt het voor en gaat het vanzelf over?

Een afgeplat hoofdje is heel normaal: naar schatting krijgt bijna één op de vijf baby’s ermee te maken in de eerste maanden. Gelukkig verdwijnt dit in ongeveer 90% van de gevallen vanzelf of met eenvoudige adviezen van het consultatiebureau. Bij minder dan 5% van de kinderen blijft er een blijvende asymmetrie zichtbaar. In de meeste gevallen is dit alleen cosmetisch en heeft het kind er lichamelijk geen last van. Bij heel ernstige vormen kan het invloed hebben op de stand van kaak of gezicht, maar dat is zeldzaam.

Wanneer hulp inschakelen?

Merk je dat je baby een sterke voorkeurshouding heeft of blijft het hoofdje erg plat? Maak dit bespreekbaar met het consultatiebureau of je huisarts. Soms kan een kinderfysiotherapeut of osteopaat helpen, zeker als het nekje vastzit. Hoe eerder hiermee gestart wordt, hoe groter het effect.

In zeer ernstige gevallen kan een arts helmtherapie adviseren. Dit is alleen zinvol tussen de 6 en 12 maanden, omdat de schedel dan nog flexibel genoeg is. Het dragen van een helm (gemiddeld 23 uur per dag, 4 tot 6 maanden lang) kan voor ouders en kind zwaar zijn. Gelukkig is dit zelden nodig en wordt tegenwoordig steeds vaker gekozen voor fysiotherapie en houdingsadviezen zonder helm.