Tekenbeet: alles wat je moet weten als ouder

“Is een tekenbeet gevaarlijk?” is door Marion Middendorp geschreven voor Peuteren.nl.

Definitie tekenbeet
Een tekenbeet is een beet van een klein spinachtig insect (de teek) dat zich vasthecht aan de huid om bloed te zuigen. Daarbij kan de teek bacteriën of virussen overdragen, zoals de veroorzaker van de ziekte van Lyme.

Zodra het warmer wordt en de zon zich vaker laat zien, trekken we met z’n allen massaal naar buiten. Peuters rennen door het gras, klauteren op boomstronken, zoeken beestjes onder stenen en rollen zonder pardon de bosjes in. En ergens tussen dat alles zit ‘ie soms verstopt: de teek. Een klein, spinachtig beestje dat je op het eerste gezicht misschien niet eens opvalt, maar die zich – als hij de kans krijgt – vastbijt in de huid. Geen reden tot paniek, wél tot een beetje oplettendheid. Want hoewel de meeste tekenbeten onschuldig zijn, kunnen ze in sommige gevallen gezondheidsproblemen veroorzaken. En daar wil je natuurlijk liever niet te laat achter komen.

Wat is een teek precies?

Een teek is een minuscuul beestje dat familie is van de spin, met acht pootjes en een voorkeur voor warme, vochtige plekjes op het lichaam. Denk aan kniekuiltjes, oksels, liezen of – bij kinderen – de haargrens, de nek of net achter het oor. Teken leven vooral in hoog gras, bosranden en struikgewas. Ze laten zich niet uit bomen vallen, zoals soms gedacht wordt, maar hechten zich vast zodra iemand langsloopt. Een teek bijt zich vast in de huid en begint vervolgens bloed te zuigen, vaak zonder dat je kind het merkt. Dat maakt het verraderlijk: voor je het weet zit er al eentje een paar uur vast. Hoe langer een teek blijft zitten, hoe groter de kans dat hij bacteriën overdraagt, zoals de Borrelia-bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt.

Hoe gevaarlijk is een tekenbeet?

Laat ik beginnen met het goede nieuws: de meeste tekenbeten zijn onschuldig. Niet elke teek draagt een ziekte bij zich en zelfs als dat wel het geval is, wordt lang niet iedereen ziek. Toch is het belangrijk om alert te blijven. In Nederland is ongeveer één op de vijf teken besmet met de bacterie die Lyme kan veroorzaken. Dat klinkt veel, maar van de honderd mensen die gebeten worden, krijgen er uiteindelijk maar twee tot drie daadwerkelijk Lyme. De kans is dus klein, maar zeker niet verwaarloosbaar. Hoe sneller je een teek verwijdert, hoe kleiner het risico. Een teek die binnen 24 uur wordt weggehaald, is zelden een probleem. Maar blijft hij langer zitten, dan neemt het risico op besmetting toe. Daarom is het zo belangrijk om na elk uitstapje in de natuur even een checkronde te doen bij je kind. Een gewoonte die al snel een tweede natuur wordt.

Wat zie of merk je na een beet?

Soms is een tekenbeet zo klein en onopvallend dat hij pas opvalt als de teek er nog in zit. Maar ook nadat je hem verwijderd hebt, is het goed om de plek even in de gaten te houden. Eén van de bekendste signalen van Lyme is een rode kring of vlek die langzaam groter wordt, vaak pas dagen of zelfs weken na de beet. Deze zogeheten ‘erythema migrans’ begint vaak klein, maar groeit langzaam uit tot een soort schietschijf op de huid. Helaas verschijnt deze vlek niet altijd. Sommige mensen krijgen griepachtige klachten zonder dat ze ooit een kring hebben gezien: moeheid, spierpijn, lichte koorts of hoofdpijn. Bij kinderen is dat soms lastig te herkennen, omdat peuters sowieso nog niet altijd goed kunnen aangeven wat ze voelen. Merk je dat je kind zich anders gedraagt dan normaal, hangerig is of koorts heeft en je weet dat er recent een teek is verwijderd? Dan is het verstandig om even contact op te nemen met de huisarts.

Zo verwijder je een teek veilig

Het verwijderen van een teek is op zichzelf niet ingewikkeld, maar het is wél belangrijk dat je het op de juiste manier doet. Pak de teek met een puntige pincet of een speciale tekentang zo dicht mogelijk bij de huid, precies bij het kopje. Trek hem vervolgens langzaam en recht omhoog. Het is belangrijk om niet te draaien of te duwen, want dat vergroot de kans dat er iets achterblijft. Ook al blijft er een klein zwart puntje zitten, dan is dat meestal niet erg – het lichaam stoot dit vanzelf af, net zoals bij een splinter. Gebruik geen alcohol, olie of vuur om de teek te ‘verstikken’ of te verdoven: dat klinkt misschien logisch, maar het zorgt er juist voor dat de teek zijn maaginhoud terug braakt in de huid, met alle risico’s van dien. Na het verwijderen kun je de plek ontsmetten met alcohol of jodium. En noteer voor jezelf de datum en de plek op het lichaam waar je de teek hebt gevonden. Mocht je later alsnog klachten zien, dan weet je precies wanneer het gebeurd is.

En daarna?

Een tekenbeet is dus niet direct reden tot paniek, maar het is wel slim om na de beet nog even extra alert te blijven. Houd de huid goed in de gaten, en let op eventuele veranderingen of klachten in de weken erna. Sommige klachten, zoals de bekende rode kring, komen pas na meerdere dagen of zelfs weken. Ook griepachtige verschijnselen kunnen later optreden. Bij twijfel is het altijd verstandig om je huisarts te bellen. Die kan in overleg bepalen of een antibioticakuur nodig is. Een bloedtest direct na de beet heeft meestal weinig zin, omdat de bacterie pas na een tijdje in het bloed te meten is. Ook als je de teek er snel uitgehaald hebt en je kind geen klachten heeft, is behandeling vaak niet nodig. Toch geldt: beter een keertje te veel gebeld dan te weinig, zeker als het om jonge kinderen gaat.

Kun je een tekenbeet voorkomen?

Je kunt een tekenbeet helaas niet honderd procent voorkomen, maar er zijn wel een aantal dingen die je kunt doen om de kans flink te verkleinen. Trek je kind bij het buitenspelen of wandelen in het bos een lange broek aan en stop die eventueel in de sokken. Ook een pet of hoed helpt, want teken zoeken graag de haargrens op. Kies bij voorkeur voor lichte kleding, zodat je een teek sneller ziet lopen. Daarnaast kun je kiezen voor een insectenwerend middel met DEET of Icaridin. Voor jonge kinderen zijn er speciale kindvriendelijke varianten verkrijgbaar met een lager percentage. Als je thuiskomt van een dagje natuur, doe je er goed aan om je kind even te controleren. Vooral achter de oren, in de nek, rond de taille, tussen de billen en in de knieholtes zijn favoriete plekken. Was ook de kleding op minstens 60 graden, of droog het even in de wasdroger – dan maak je het de beestjes écht moeilijk.

Zijn teken er alleen in de zomer?

Hoewel teken het meest actief zijn van maart tot oktober, kunnen ze het hele jaar door actief blijven als het buiten warmer is dan 7 tot 10 graden. Een zachte winter betekent dus dat teken in februari al wakker kunnen worden. En ook in het najaar zijn ze nog volop in beweging. Het idee dat teken alleen in de zomermaanden toeslaan, klopt dus niet helemaal. Zeker niet in een land als Nederland, waar het klimaat steeds minder voorspelbaar wordt. Het is daarom slim om het hele jaar door alert te blijven, zeker als je kind dol is op buiten ravotten.

Hoe praat je hierover met je kind?

Misschien denk je: hoe leg ik dit uit aan een peuter zonder hem of haar bang te maken? Een beetje creativiteit doet wonderen. Je kunt het vergelijken met het zoeken naar schatten: na het buitenspelen checken jullie samen of er ‘kriebelbeestjes’ zijn blijven plakken. Door er een speels moment van te maken, wordt het geen beladen onderwerp. Gebruik zinnen als: “Zullen we even speurneusje spelen en kijken of er nog bosdiertjes op je huid zitten?” en maak van het verwijderen een kalme handeling. Prijs je kind achteraf omdat hij zo goed stil bleef zitten, en benoem vooral dat hij of zij het goed gedaan heeft. Dat geeft vertrouwen – en maakt het volgende keer een stuk makkelijker.

Tot slot: niet bang worden, wel opletten

De natuur is heerlijk, en juist voor jonge kinderen is buitenspelen ontzettend belangrijk. Laat je dus vooral niet ontmoedigen door de gedachte aan teken. Met een beetje kennis, een goede pincet in de la en een tikje oplettendheid kun je met een gerust hart blijven genieten van alle buitenavonturen. En onthoud: het belangrijkste is dat je weet wat je moet doen als je wél een teek tegenkomt. Dan ben je al heel goed bezig als ouder.