Je hoopt als ouder natuurlijk maar één ding: dat je kindje gezond ter wereld komt. Maar soms sluipen er risico’s in die je niet altijd meteen ziet, maar die wel grote gevolgen kunnen hebben. FAS (Foetaal Alcohol Syndroom) is zo’n risico. Het is een aandoening die ontstaat als een ongeboren kind wordt blootgesteld aan alcohol in de baarmoeder. En nee, het gaat niet alleen om overmatig drankgebruik. Zelfs een paar glazen kunnen al schade aanrichten.
Wat is FAS precies?
FAS staat voor Foetaal Alcohol Syndroom. Het is een aangeboren aandoening die optreedt wanneer een baby tijdens de zwangerschap alcohol binnenkrijgt via de moeder. Alcohol passeert namelijk moeiteloos de placenta en komt rechtstreeks in het bloed van het ongeboren kind terecht. Daar kan het flink wat schade aanrichten: vooral aan de hersenen, het zenuwstelsel en de organen. Kinderen met FAS kunnen te maken krijgen met groeiachterstand, leerproblemen, aandacht stoornissen en emotionele instabiliteit. In sommige gevallen is er ook sprake van uiterlijke kenmerken, zoals een gladde bovenlip of kleine oogopeningen. Maar dat hoeft niet.
Hoe ontstaat FAS en waarom is het zo gevaarlijk?
De schade bij FAS ontstaat doordat de organen van een ongeboren baby nog volop in ontwikkeling zijn. In de eerste weken worden bijvoorbeeld al hersenstructuren en gezichtsvormen gevormd. Als daar op dat moment alcohol bij komt kijken, kan dat de ontwikkeling blijvend verstoren. Het grote probleem is dat er geen ‘veilige grens’ is vastgesteld voor alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Wat bij de ene vrouw en baby nauwelijks schade aanricht, kan bij een ander kind grote gevolgen hebben. Daarom luidt het officiële advies van artsen en verloskundigen: drink tijdens de zwangerschap helemaal geen alcohol. Ook niet een beetje.
Hoeveel alcohol is al schadelijk?
Dit is een veelgestelde vraag en een lastige. Want er is geen eenduidig antwoord. Sommige vrouwen drinken incidenteel een glaasje en krijgen ogenschijnlijk een gezond kind, terwijl andere kinderen blijvende schade ondervinden van geringe blootstelling. Wat we wél weten, is dat alcohol een giftige stof is voor het brein in ontwikkeling. Al vanaf de allereerste weken kan dit impact hebben. En omdat je in het begin van je zwangerschap vaak nog niet weet dat je zwanger bent, kan dat al vóór de test misgaan. Daarom adviseren professionals tegenwoordig om al vóór een geplande zwangerschap te stoppen met drinken.
Wordt FAS meteen na de geboorte herkend?
Soms wel, maar vaak niet. FAS is namelijk niet altijd direct zichtbaar. De uiterlijke kenmerken – als die er al zijn – zijn subtiel en lang niet altijd overduidelijk. Bovendien lijken de gedragskenmerken vaak op andere aandoeningen zoals ADHD of autisme. Daardoor duurt het vaak jaren voordat een kind de juiste diagnose krijgt. Ouders merken dan dat hun kind snel overprikkeld is, moeite heeft met concentreren of anders reageert op regels en prikkels. Het stellen van de juiste diagnose vraagt om gespecialiseerde kennis en vaak meerdere observaties.
Wat betekent FAS voor de toekomst van een kind?
De gevolgen van FAS zijn vaak levenslang. Kinderen met FAS kunnen te maken krijgen met leerachterstanden, moeite met plannen of zelfstandig functioneren, problemen met sociale omgang en impulsiviteit. Ook kan er sprake zijn van stemmingswisselingen of een verhoogde kans op verslaving op latere leeftijd. Dit betekent niet dat een kind met FAS geen mooie toekomst kan hebben, maar het vraagt wel veel extra begeleiding, structuur en begrip. Voor ouders kan het pittig zijn, juist omdat het gedrag soms moeilijk te plaatsen is. Ondersteuning van een psycholoog, orthopedagoog of FAS-expert is dan geen overbodige luxe.
Kun je FAS voorkomen?
Ja. En dat is misschien wel de meest hoopvolle boodschap van dit hele verhaal. FAS is namelijk voor 100% te voorkomen door tijdens de zwangerschap (en liefst al daarvoor) geen alcohol te drinken. Geen glaasje bij het eten, geen toost op een verjaardag, geen feestelijk wijntje bij het goede nieuws. Gewoon niet. Het is misschien even wennen, maar het alternatief is simpelweg te risicovol. Gelukkig zijn er tegenwoordig genoeg alternatieven – van alcoholvrije wijnen tot hippe mocktails – waardoor je niets hoeft te missen.
Is het altijd de schuld van de moeder?
Dat is een gevoelig, maar belangrijk onderwerp. FAS ontstaat door alcoholgebruik tijdens de zwangerschap, dat klopt. Maar dat betekent niet automatisch dat moeders die dit overkomt ‘slechte moeders’ zijn. Soms spelen er andere factoren mee: onwetendheid, druk vanuit de omgeving, verslaving of psychische problemen. Juist daarom is het belangrijk om niet te oordelen, maar te informeren. Door open te praten over de risico’s, kunnen we schade voorkomen zonder mensen in een hoek te duwen. Preventie begint met vertrouwen en dialoog – niet met schuldgevoel.
Wat kun je doen als je vermoedt dat je kind FAS heeft?
Als je als ouder het gevoel hebt dat er ‘iets’ aan de hand is met je kind – bijvoorbeeld in gedrag, leren of sociale interactie – is het belangrijk om dat serieus te nemen. Begin bij je huisarts of het consultatiebureau en vraag eventueel om doorverwijzing naar een kinderarts of ontwikkelingspsycholoog. Er bestaan gespecialiseerde FAS-teams die je kunnen helpen bij het stellen van de diagnose en het opzetten van passende begeleiding. Hoe eerder je erbij bent, hoe beter je je kind kunt ondersteunen.
Hoe zit het met adoptie- of pleegkinderen?
Kinderen die geadopteerd of in een pleeggezin terechtkomen, lopen een verhoogd risico op FAS – vooral als ze uit landen of situaties komen waar minder bekendheid is met de risico’s van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Soms is de diagnose al gesteld, soms komt dat pas jaren later. Ook hier geldt: het is belangrijk om als ouder goed geïnformeerd te zijn, alert te blijven op signalen en je niet te laten ontmoedigen. Met de juiste hulp kun je ontzettend veel betekenen voor een kind met FAS.
Lees ook
Gezonde voeding tijdens de zwangerschap
Bronvermelding
Afbeelding: 123rf.com
