Doorkomende tandjes: wat gebeurt er in dat kleine mondje?

“Doorkomende tandjes: wat gebeurt er in dat kleine mondje?” is door Marion Middendorp geschreven voor Peuteren.nl.

Vrijwel iedere ouder krijgt er vroeg of laat mee te maken: doorkomende tandjes. Soms lijkt het bijna onschuldig te verlopen, een klein wit puntje dat ineens zichtbaar wordt. In andere gevallen voelt het alsof het hele gezin er wakker van ligt. Huilen zonder duidelijke reden, rode wangen, kwijlen, slecht slapen, weigeren van eten en ineens dat intense sabbelen op alles wat maar enigszins binnen handbereik komt. Doorkomende tandjes kunnen een flinke impact hebben op baby’s, dreumesen en peuters, en daarmee ook op ouders. Toch is het een volkomen natuurlijk proces dat bij de groei hoort, hoe pittig het soms ook kan zijn.

Wat veel ouders niet weten, is dat het doorkomen van tandjes geen vast patroon volgt en per kind enorm kan verschillen. Waar de ene baby nauwelijks last lijkt te hebben, kan een andere baby wekenlang onrustig zijn voordat er überhaupt iets zichtbaar wordt. Dat maakt het soms lastig te herkennen en nog lastiger om ermee om te gaan. Begrijpen wat er gebeurt in dat kleine mondje kan helpen om rust te brengen, zowel bij je kind als bij jezelf.

Wanneer komen de eerste tandjes door?

Bij de meeste baby’s komen de eerste tandjes door rond de leeftijd van zes maanden, maar dat is slechts een gemiddelde. Sommige baby’s krijgen al rond vier maanden hun eerste tandje, terwijl anderen pas na hun eerste verjaardag iets laten zien. Beide situaties zijn normaal. Het moment waarop tandjes doorkomen zegt niets over de gezondheid of ontwikkeling van je kind. Hetzelfde geldt voor de volgorde waarin ze verschijnen, al begint het meestal met de onderste snijtanden.

Vanaf het moment dat de eerste tandjes doorkomen, blijft het gebit zich ontwikkelen tot ver in de peutertijd. Rond de leeftijd van tweeënhalf tot drie jaar hebben de meeste kinderen een volledig melkgebit van twintig tanden en kiezen. Ook dat proces verloopt in fases, met rustige periodes en momenten waarop meerdere tanden of kiezen tegelijk doorkomen. Vooral de kiezen kunnen voor extra ongemak zorgen, omdat ze groter zijn en dieper door het tandvlees moeten breken.

Waarom doet doorkomen pijn?

Het idee dat tandjes “doorbreken” klinkt misschien al ongemakkelijk, en dat is het ook. Onder het tandvlees bewegen de tanden langzaam omhoog, waardoor er druk ontstaat op het omliggende weefsel. Dat tandvlees kan gezwollen raken, gevoelig worden en soms zelfs een beetje ontsteken. Voor een baby of peuter, die dit gevoel nog niet kent en het niet kan plaatsen, kan dat behoorlijk overweldigend zijn.

Daarbij komt dat jonge kinderen hun ongemak nog niet kunnen verwoorden. Ze voelen zich simpelweg niet prettig, wat zich kan uiten in huilen, hangerigheid of boos gedrag. Sommige kinderen reageren hier vooral ’s nachts op, wanneer ze minder afleiding hebben en het gevoel sterker binnenkomt. Dat verklaart waarom doorkomende tandjes vaak gepaard gaan met slechter slapen, zelfs bij kinderen die eerder prima nachten maakten.

Signalen van doorkomende tandjes

Hoewel ieder kind anders reageert, zijn er wel een aantal signalen die vaak voorkomen. Overmatig kwijlen is er daar één van. De speekselproductie neemt toe, wat kan leiden tot natte kleding en soms zelfs huidirritatie rond de mond en kin. Veel kinderen stoppen ook alles in hun mond en bijten graag op harde of juist koude voorwerpen, omdat dit tijdelijk verlichting kan geven.

Daarnaast zie je vaak dat kinderen minder goed willen eten, vooral als het tandvlees pijnlijk is. Sommige baby’s weigeren de borst of fles tijdelijk, terwijl peuters hun vaste voeding laten staan. Ook kan de ontlasting iets veranderen en zijn kinderen soms licht verhogig. Een echte hoge koorts hoort echter niet bij doorkomende tandjes. Als je kind duidelijk ziek is of hoge koorts heeft, is het verstandig om verder te kijken dan alleen het gebit.

Wat kun je doen om je kind te helpen?

Hoewel doorkomende tandjes niet te voorkomen zijn, zijn er wel manieren om het ongemak te verzachten. Veel ouders merken dat bijtringen verlichting geven, vooral wanneer ze even in de koelkast zijn gekoeld. De kou werkt licht verdovend en het bijten zelf kan de druk op het tandvlees verminderen. Let er wel op dat bijtringen niet bevroren worden, omdat dit juist schade kan veroorzaken.

Ook masseren van het tandvlees met een schone vinger kan helpen, mits je kind dat prettig vindt. Voor sommige kinderen is dit juist te gevoelig, terwijl anderen er zichtbaar van ontspannen. Het blijft een kwestie van aanvoelen en observeren wat jouw kind nodig heeft. Troost, nabijheid en extra knuffels zijn in deze periode minstens zo belangrijk. Soms is het simpelweg fijn om bij je te zijn en te voelen dat het ongemak er mag zijn.

Bij oudere baby’s en peuters kan koude voeding, zoals appelmoes of yoghurt, tijdelijk verlichting geven. Bij jongere baby’s die nog geen vaste voeding krijgen, is dit uiteraard geen optie. In overleg met een arts of apotheker kan soms een speciale pijnstillende gel worden gebruikt, al wordt hier steeds terughoudender mee omgegaan. Het is belangrijk om middelen altijd bewust en spaarzaam in te zetten.

Slaapgebrek en doorkomende tandjes

Een van de meest belastende aspecten voor ouders is het effect van doorkomende tandjes op de slaap. Kinderen die normaal gesproken redelijk doorslapen, kunnen ineens meerdere keren per nacht wakker worden. Dat is niet alleen vermoeiend, maar kan ook onzeker maken. Je vraagt je af of je iets verkeerd doet, of dat je kind ineens een slechte slaper is geworden.

Het helpt om te beseffen dat dit vaak een tijdelijke fase is. Het lichaam van je kind is hard aan het werk en dat kan de slaap verstoren. Probeer vast te houden aan herkenbare routines en wees mild voor jezelf. Soms betekent dit dat je kind even extra nabijheid nodig heeft, ook als je eigenlijk hoopte dat die fase voorbij was. Dat is geen stap terug, maar een reactie op wat er op dat moment speelt.

Doorkomende kiezen bij dreumesen en peuters

Wanneer je denkt dat je het ergste achter de rug hebt, kunnen de kiezen nog roet in het eten gooien. Deze komen meestal door tussen de veertien maanden en tweeënhalf jaar. Omdat kiezen groter zijn en dieper liggen, ervaren veel kinderen hier opnieuw veel ongemak van. Dreumesen en peuters kunnen dit uiten door driftbuien, slecht slapen of plotseling veranderd gedrag.

Op deze leeftijd spelen er vaak al meerdere ontwikkelingsfasen tegelijk, zoals de eerste tekenen van autonomie en het ontdekken van grenzen. Dat kan het lastig maken om te onderscheiden wat precies door de tandjes komt en wat door de ontwikkeling. Toch zie je vaak dat het gedrag tijdelijk verergert en daarna weer afvlakt zodra de kies is doorgekomen.

Wanneer contact opnemen met de huisarts?

Hoewel doorkomende tandjes veel ongemak kunnen veroorzaken, is het belangrijk om alert te blijven. Hoge koorts, aanhoudend huilen, duidelijk ziek gedrag of klachten die niet passen bij tandjes, verdienen altijd aandacht. Vertrouw daarbij op je oudergevoel. Jij kent je kind het best en merkt vaak als er iets niet klopt.

Twijfel je, dan is het altijd toegestaan om even te overleggen met de huisarts of het consultatiebureau. Soms is het al geruststellend om te horen dat wat je ziet inderdaad past bij doorkomende tandjes, en soms blijkt er toch iets anders te spelen. Beide uitkomsten zijn waardevol.

Mildheid voor je kind én jezelf

Doorkomende tandjes zijn een fase die voorbijgaat, hoe eindeloos hij soms ook kan voelen. Voor je kind is het een lichamelijke uitdaging, voor jou als ouder vaak een mentale. Gebroken nachten, een huilend kind en het gevoel dat niets echt helpt, kunnen je uitputten. Het is belangrijk om te erkennen dat dit zwaar kan zijn, zonder jezelf te veroordelen.

Je hoeft het niet perfect te doen. Aanwezig zijn, troosten, meebewegen en soms gewoon samen door de dag heen komen is genoeg. Tandjes komen en gaan, maar de herinnering dat je er was, blijft. En ergens, vaak sneller dan je denkt, breekt er ineens weer een rustige fase aan, met een glimlach waarin langzaam maar zeker steeds meer tandjes zichtbaar worden.