Complimenten geven aan je kind: zo doe je dat goed

“Complimenten geven aan je kind: de do’s & don’ts” is door Marion Middendorp geschreven voor Peuteren.nl

Een kind dat straalt na een welgemeend compliment, hoe fijn om te zien. Toch is het geven van een compliment niet zo eenvoudig als het lijkt. Want zeg je het op het juiste moment, dan groeit je kind er zichtbaar van. Doe je het te vaak, te algemeen of op de verkeerde manier, dan kan het zijn dat de kracht ervan juist verloren gaat. Complimenten geven is dus meer dan een vriendelijk woord: het is een vorm van opvoedkunst die je kind helpt bouwen aan een stevig zelfbeeld en een gezonde dosis zelfvertrouwen.

Waarom complimenten zo belangrijk zijn

Onderzoekers in Nederland wijzen er al jaren op dat positieve feedback bij kinderen niet alleen zorgt voor een blij gezicht, maar ook daadwerkelijk invloed heeft op de ontwikkeling. Kinderen die regelmatig eerlijke, gerichte complimenten krijgen, ontwikkelen vaker een sterker zelfbeeld en hebben meer plezier in leren en ontdekken. Het werkt net als bij volwassenen: erkenning geeft energie. Waar volwassenen zich gezien voelen door waardering op hun werk, voelen kinderen zich geborgen wanneer hun inzet, vriendelijkheid of doorzettingsvermogen wordt gezien.

Voor jonge kinderen is dit effect misschien nog wel groter. Hun wereldbeeld is nog volop in ontwikkeling en de woorden van hun ouders wegen zwaar mee. Een compliment dat gericht is op inzet (“Wat heb jij hard geoefend!”) helpt een kind om te begrijpen dat leren en groeien waardevol zijn, zelfs als het resultaat nog niet perfect is. Zo wordt complimenteren een subtiele manier van opvoeden die verder gaat dan een simpel “goed zo”.

Complimenten geven op het juiste moment

De timing van een compliment is van groot belang. Vooral peuters en kleuters leven sterk in het hier en nu. Wacht je te lang met je feedback, dan kan het zijn dat het moment voor hen alweer vervaagd is. Een compliment dat je direct uitspreekt, sluit aan bij wat ze zojuist hebben gedaan en voelt daardoor krachtiger en geloofwaardiger.

Stel dat je peuter zijn speelgoed netjes terugzet in de kast. Als je dan meteen zegt: “Wat fijn dat je alles zelf hebt opgeruimd,” begrijpt hij exact waar je blij mee bent. Zeg je het pas een uur later, dan is de link voor hem misschien al vervaagd. Het compliment krijgt dan minder betekenis en blijft minder hangen. Jongere kinderen leren vooral van directe ervaringen; jouw compliment is dus het meest waardevol als het op datzelfde moment wordt uitgesproken.

Wees concreet en eerlijk

Een veelgemaakte fout bij complimenteren is dat ouders te algemene of te overdreven woorden gebruiken. “Je bent de allerbeste jongen van de hele wereld” klinkt misschien lief, maar een kind kan hier weinig mee. Bovendien voelt het vaak niet echt oprecht. Beter is het om je compliment concreet en eerlijk te maken. Benoem wat je ziet: “Wat heb jij je best gedaan om die puzzel af te maken,” of: “Ik zie dat je heel geduldig was terwijl we moesten wachten.”

Door je compliment specifiek te maken, leert je kind welke handeling of houding gewaardeerd wordt. Daarmee koppel je het compliment aan gedrag, niet aan zijn of haar hele persoon. Het verschil lijkt klein, maar het maakt uit. Een compliment op gedrag is motiverend, terwijl een compliment dat alleen op eigenschappen gericht is (“Jij bent zo slim”) het risico heeft dat kinderen bij tegenslag juist onzeker worden.

Complimenten en het zelfbeeld van je kind

Het geven van complimenten heeft een diepere werking dan alleen een glimlach. Het helpt kinderen bij het vormen van hun zelfbeeld. Wanneer een kind regelmatig hoort dat het doorzettingsvermogen of vriendelijkheid gewaardeerd wordt, gaat het zichzelf ook zo zien. Dat beeld werkt vervolgens door in hoe ze met anderen omgaan, hoe ze uitdagingen aangaan en hoe ze reageren op teleurstellingen.

Uit Nederlands onderzoek blijkt dat kinderen die vooral complimenten krijgen op hun inzet, later meer geneigd zijn om moeilijke taken aan te gaan. Ze geloven namelijk dat moeite doen loont, in plaats van dat succes alleen afhangt van aangeboren talent. Door als ouder bewust te kiezen voor complimenten die inzet belonen, geef je je kind dus een stevig fundament mee voor de toekomst.

Te veel complimenten: kan dat ook?

Complimenten zijn waardevol, maar ook hier geldt: te veel is niet altijd beter. Als een kind voortdurend overspoeld wordt met positieve woorden, kan dat twee nadelen hebben. Ten eerste verliest het compliment zijn kracht. Wanneer elk klein gebaar uitbundig geprezen wordt, voelt een kind het verschil niet meer tussen een gewone handeling en een bijzondere inspanning.

Ten tweede kan het ervoor zorgen dat kinderen afhankelijk worden van externe bevestiging. Ze leren dan vooral dingen doen omwille van het compliment, in plaats van omdat ze er zelf plezier in hebben of trots op zijn. Daarom is het goed om een balans te vinden. Complimenteer met aandacht en oprechte woorden, maar geef ook ruimte voor het kind om trots te zijn op zichzelf. Soms is een glimlach of een knikje al genoeg om te laten merken dat je iets waardeert.

De kracht van variatie

Net zoals bij eten geldt ook bij complimenten: variatie doet wonderen. Wanneer je steeds hetzelfde zegt (“goed zo”), verliest het compliment zijn waarde. Wissel af in de manier waarop je waardering uitspreekt. De ene keer benoem je de inspanning, de andere keer de samenwerking of de creativiteit. Ook non-verbale complimenten, zoals een knuffel, een aai over de bol of een warme glimlach, zijn krachtige signalen van waardering.

Zo leert je kind dat er vele manieren zijn waarop zijn gedrag gewaardeerd kan worden. Bovendien voelt hij dat het compliment echt bij hem past, en niet alleen een standaardzinnetje is dat je uit gewoonte zegt.

Complimenten en corrigeren: hand in hand

Sommige ouders vragen zich af of complimenteren betekent dat je minder mag corrigeren. Het antwoord is: nee. Grenzen stellen blijft belangrijk. Complimenten werken echter vaak versterkend naast correcties. Door goed gedrag te belonen met een compliment, geef je je kind een duidelijk signaal van wat je graag ziet. Corrigeren gaat dan niet alleen over wat niet mag, maar wordt aangevuld met positieve voorbeelden van wat wel kan.

Stel dat je kind aan tafel morst omdat hij haastig drinkt. In plaats van alleen te zeggen: “Niet zo knoeien,” kun je het moment erna benutten: “Wat fijn dat je het nu rustig drinkt, zo gaat het een stuk beter.” Zo krijgt je kind niet alleen een grens, maar ook de erkenning van gewenst gedrag.

Complimenten als dagelijkse gewoonte

Complimenten geven hoeft niet groot of bijzonder te zijn. Het gaat erom dat je er een gewoonte van maakt. Net zoals je elke dag een boterham smeert of een verhaaltje voorleest, kun je ook elke dag de tijd nemen om iets positiefs te benoemen. Het zijn juist die kleine momenten die zich opstapelen tot een stevig fundament van zelfvertrouwen bij je kind.

Ouders die complimenten bewust inzetten, merken vaak dat de sfeer in huis positiever wordt. Kinderen voelen zich gezien, ouders zijn alerter op goede momenten, en er ontstaat meer balans tussen corrigeren en waarderen. Het is geen wondermiddel dat elk probleem oplost, maar wel een eenvoudige, liefdevolle manier om je kind sterker te laten groeien.

Een basisbehoefte

Complimenten zijn kleine cadeautjes die weinig kosten, maar veel opleveren. Ze geven je kind het gevoel dat zijn inspanning ertoe doet en dat hij gezien wordt. Het geheim zit in de manier waarop je ze geeft: concreet, oprecht, niet overdreven en op het juiste moment. Gebruik ze met aandacht, en je zult merken dat ze niet alleen je kind laten groeien, maar ook jullie band verdiepen.

Een compliment is geen luxe, maar een basisbehoefte. Net als eten, slapen en spelen draagt het bij aan een gezonde ontwikkeling. En het mooie is: je hoeft er geen grootse plannen voor te maken. Het enige wat je nodig hebt, is aandacht en het vermogen om je kind écht te zien.